Üstbilişsel Psikolojik Danışmanlık

Üstbilişsel Süreçlere Yönelik Psikolojik Danışmanlık, danışanın tüm bilişsel süreçlerini işlem boyutunun ötesinde izleme boyutunda ele alındığı ve bireyin konulara ilişkin farkındalığının ve öğrenme kapasitesinin arttırılmasıyla desteklendiği bir yaklaşımdır. Söz konusu yaklaşım temelini felsefi öğretilerden almakla birlikte olayları öncelleme ve yorumlama konusunda eleştirel bir perspektif benimsemektedir. Yaklaşım, üstbilişsel süreçlerin aktif bir şekilde kullanılmasını gerektirdiğinden danışanların herhangi bir bilişsel süreçlerini etkileyecek psikiyatrik veya nörolojik rahatsızlığının bulunmaması ve psikofarmakolojik ilaç kullanmamaları seanslar içerisinde verim alınabilmesi için önemlidir.

Üstbilişsel Psikolojik Danışmanlık sürecinde danışan üç temel alanda desteklenir. Bunlar felsefi birikim artışı, merak ve yaratıcılık süreçleri ve perspektif kazanımıdır. Yaklaşımın amacı doğrultusunda bu üç temel alanın, sağlıklı bireyin iyi oluşa ulaşımı ile yaşamaktan haz duyduğu ve mutlu olmayı öğrenebildiği bir hayat için gerekli olduğu düşünülmektedir. Danışanların sahip oldukları tecrübe ve bilgi birikimleri göz önünde bulundurularak, temel alanlardaki odak noktaları değişmekle birlikte, söz konusu üç temel alanın birbirine etkisinin de değerlendirilmesi alanların her birinde danışanın süreç içerisinde ilerleme kaydedebilmesi için önemlidir. Aşağıda bu üç temel alan özetlenmiştir.

Felsefi Birikim

Danışanın öğretimsel bilgi birikiminin haricinde eğitimsel olarak elde ettiği kazanımlara karşılık gelebilecek bu alan bireyin felsefik olarak düşünebilme kapasitesi ile doğrudan ilişkilidir. Felsefi birikim, bireyin felsefi düşünme yolları ile bilgi birikimini rasyonalist bir yaklaşımla arttırma çabası olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda danışan, kendi hayatına yön verme noktasında önem arz eden birçok felsefi durumu yorumlamayı veya bu durumlara eşlik eden becerileri geliştirmeyi öğrenir. Buradan anlaşılabileceği üzere temeli öğrenme süreçlerinden oluşan bu alan içerisinde etik, problem çözme, değerler gibi çeşitli konuların ele alındığı bir süreçtir.

Merak ve Yaratıcılık

Temel felsefi birikim konusunda aşama kat etmiş veya hali hazırda birikimi olan danışanların her sağlıklı birey gibi üretim süreçlerine kendi varoluşları ile dahil olmalarını hedefleyen bu alan kendi içerisinde bazı temel aşamalardan oluşmaktadır. Sürecin ilk sabit noktası diyebileceğimiz danışanın ‘merak duyabilmesi’, bireyin kendisini heyecanlandıran bir konu üzerine düşüncesini odaklaması ve akış içerisinde hareket etmesidir. Zira merak edebilmeyi başarabilmek için bir anlamda hazırlık aşaması olarak adlandırabileceğimiz ‘uyarana maruz kalma’ durumu merak alanlarının belirlenebilmesi için elzemdir. Bu noktada uzman, danışanı tanıyarak olası merak yolakları için yönlendirmeler yapar. Merak alanın tespitinin ardından süreç konu üzerine uyaran bombardımanı yaratarak danışanın merakı üzerine doyum yakalamasını sağlamak önemlidir. Doyum her birey için farklı olmakla birlikte doğru merak alanının tespiti de yine uyaran miktarı ve danışanın uyarılma seviyesine göre de değişebilmektedir. Doyum noktasına ulaşan danışan, doğru ortamın oluşturulması ile birlikte geri çıkarma refleksi ile üretime geçme isteği duyacaktır. Bu istek sonucu elde edilecek üretim bir endüstriyel üretim gibi sadece uygun teknik ve bilgi ile gerçekleştirilen bir üretim olmamakla birlikte yaratıcı edim ile elde edilen yani bireyin kendi değerleri ve tarzını ortaya koyan bir üretim olacaktır. Danışanın, merak ve yaratıcı edim ile üretimi deneyimlesiyle beraber söz konusu tecrübe bir sonraki merak konusunun keşfi ve tekrar farklı bir alanda üretime geçilmesi için hareket ettirici bir rol üstlenecektir. Bu süreçlerde uzmanın üretime yönelik yönlendirmeleri ve üretime giden süreçte danışanın motivasyon kayıplarına karşı desteklemesi önemlidir.

Perspektif Kazanımı

Perspektifler, danışanın halihazırda seanslara getirdiği ve üzerine doğrudan işlem gerektirmeyen tek bilgi olarak kabul edilebilir. Bunun sebebi ise her bir perspektifin birbirinden bağımsız bir doğruluk içerisinde ele alınabilmesidir. Perspektifler konular üzerine bakış açıları olarak tanımlanabileceği gibi önceki öğrenmelere dayanan bilgi birikimi olarak da değerlendirmeleri mümkündür. Süreç içerisinde uzmanın da aktarım ve yönlendirmeleriyle danışan farklı perspektifleri deneyimleyecektir. Buradaki amaç danışanın perspektifini değiştirmek değildir. Farklı perspektifleri anlamak danışanın alternatiflerini arttırmanın yanı sıra kendi perspektifine bir anlamda dışarıdan bakma fırsatı sunacaktır.

Üstbilişsel psikolojik danışmanlık sürecinde danışan felsefi birikimini arttırması ile elde edeceği eğitim ve merak etme süreçlerine yönelik hareketini hızlandırabildiği gibi perspektif edinimi noktasında da aşama kat etmesi kolaylaşacaktır. Diğer taraftan perspektif kazanımları da yaratıcılığı arttırdığı gibi farklı öğrenme ve üretkenliği destekleyecektir. Benzer bir durumun merak etme frekansının ve üretkenliğin artması noktasında oluşan perspektif kazanımları için de söylemek mümkündür.